De man heeft geen introductie nodig. Iedereen kent zijn naam. Of dat denken we toch. Op zijn creatieve genie staat geen tijd. Al bijna veertig jaar is hij werkzaam in de designwereld, al neemt hij zelf nauwelijks het woord design in de mond. Voor de komende Maison & Objet beurs in Parijs treedt Philippe Starck aan als juryvoorzitter van de Rising Talent Awards France 2023.
Interview door Timothée Nicot/Ingekort en aangepast door Veerle Windels (courtesy MOM)
Philippe Starck blijft onvermoeibaar creëren. Zijn voeten stevig geworteld in de realiteit van onze wereld en de vele uitdagingen die er spelen. Want in veertig jaar innovatie is Starck trouw gebleven aan één visie: op zoek gaan naar een steeds “democratischer” design met de bedoeling het leven voor ons allemaal beter te maken.
Veertig jaar is bijna twee keer de leeftijd van de meeste winnaars van de Rising Talent Awards 2023. Het is de eerste keer dat Philippe Starck juryvoorzitter wordt in de talentenjacht georganiseerd door Maison&Objet. Zelf werd hij in 2010 tot “Designer van het jaar” gekroond. In januari jl. toonde hij er nog een collectie voor Andreu World.
Kunt u ons meer vertellen over het verhaal dat is geschreven met de Maison&Objet beurs en de unieke plaats ervan in uw carrière?
Philippe Starck: ‘Ik heb de geboorte van Maison&Objet meegemaakt. Vandaag heeft de beurs zich gevestigd als de referentie in de sector voor alle meubelontwerpers. Maison&Objet geeft zowel gevestigde ontwerpers als jonge talenten toegang tot internationale zichtbaarheid. Ik was ook blij om mijn laatste samenwerking met Andreu World afgelopen januari te presenteren, een collectie van volledig duurzame meubels ontworpen met een sleutelsysteem, zonder schroeven of lijm.’
Als juryvoorzitter van de Rising Talent Awards 2023, keert u in september terug naar de show om de jonge designscene in de schijnwerpers te zetten. Hoe heeft u deze missie aangepakt?
Philippe Starck: ‘Ik ben vereerd. De nieuwe generatie ontwerpers herontdekt de ethische waarden van bepaalde ontwerpers van weleer, zoals Enzo Mari, die een humanistische en sociale visie en communistische waarden deelde. Vandaag de dag moeten we de ecologische kwestie als een normale en dringende parameter beschouwen. Bijgevolg moet design het tegenovergestelde standpunt innemen van de modetrend en zich bezighouden met ethiek, ecologie, economie en ergonomie om de gemeenschap echte creatieve diensten te bewijzen.’
Is er volgens u vandaag de dag een specifiek Franse benadering van design herkenbaar?
Philippe Starck: ‘Franse creatie wordt meer uitgedrukt door de elegantie van kwaliteit dan door extravagantie. Je moet van Frankrijk nooit een grote fantasie verwachten. Frankrijk zal bijvoorbeeld nooit punk of grunge zijn. Dat is niet onze essentie. De Franse geest is gemaakt van tijdloosheid en duurzaamheid. Het straalt een elegantie van intelligentie uit. We hebben een idee van strengheid wanneer we iets goed of slecht beoordelen. Deze beroemde kritische geest dwingt elke Franse ontwerper om te groeien door werk en kwaliteit. En hoewel we in Frankrijk fantastische ontwerpers en merken voortbrengen, zijn we niet per se een “modieus” land. We zijn individualisten. Het weerspiegelt de manier en de betekenis van onze huidige maatschappij, waar alles meer verschillend en persoonlijk is en waar iedereen zijn eigen trends wil zetten.’
U deelt een onverzadigbare nieuwsgierigheid en een steeds vernieuwde smaak voor nieuwigheid met de nieuwe generatie. Hoe houdt u de vlam van uw creativiteit brandend en levend?
Philippe Starck: ‘Ik ben nooit geïnteresseerd geweest in design of architectuur op zich; creativiteit is voor mij zo’n mentale ziekte dat ik het alleen beoefen. Ik zeg niet dat het goed is, maar zo ga ik te werk. Ik leef als een monnik in the middle of nowhere. Elke ochtend, vanaf 7 uur, ben ik alleen met mijn calqueerpapier en criterium en creëer ik tot de schemering. Ik ga niet naar restaurants; ik kijk geen tv en ga niet naar de film; ik ga niet naar cocktailparty’s of lounges. Omdat ik er vast van overtuigd ben dat als je iets nieuws wilt brengen, je buiten de mainstream moet staan. Anders horen en herhalen we allemaal hetzelfde. Dit is het advies dat ik geef aan jonge ontwerpers, die nu al fantastisch zijn omdat zij de toekomst vertegenwoordigen.’
Geplaatst onder het thema “Enjoy!”, wil deze editie van Maison&Objet enthousiasme, exaltatie en durf vieren. Hoe laat je design rijmen met plezier en jubel?
Philippe Starck: ‘Design hoeft niet per se te rijmen met plezier en jubel. Ik ben de saaiste persoon ter wereld: Ik ben donker, ik praat niet, ik ben duidelijk autistisch, ik denk alleen aan serieuze dingen en ik ben niet erg grappig, wat zelfs triest is. Paradoxaal genoeg is humor een van de interessantste symptomen van menselijke intelligentie. Mijn hele leven is gebaseerd op een mix tussen ernst en humor. Humor maakt het mogelijk om alles in relativiteit te plaatsen, bijna een Einsteiniaanse relativiteit waarbij alle atomen, afhankelijk van hun architectuur, ervoor zorgen dat dingen wel of niet bestaan, of op deze of die manier bestaan. Humor stelt je in staat om alles anders te zien. Het is een kijk op het leven. Het is een blik waarmee je alles kunt doen en alles kunt openen. Humor is absoluut essentieel.’
U bent de pionier van “democratisch” design. In uw kielzog zetten de zeven winnaars van de Rising Talent Awards deze reflectie voort. Hoe kan design vandaag reageren op deze uitdagingen en toch toegankelijk blijven voor zo veel mogelijk mensen?
Philippe Starck: ‘Onze rol als ontwerpers en producenten is in essentie gebaseerd op eerlijkheid, nauwkeurigheid, politiek, ecologie en sociale kwesties. We moeten bewakers worden. Veertig jaar geleden creëerde ik het concept van “democratisch” design, dat bestaat uit het bieden van de best mogelijke kwaliteit terwijl de kosten worden verlaagd, om design voor zoveel mogelijk mensen toegankelijk te maken. Dit concept is gebaseerd op de haat tegen geprogrammeerd elitarisme. In vijfentwintig jaar heb ik dit gevecht gewonnen. Ik vind dat als je de eer hebt om een goed idee te hebben, je de plicht hebt om het met zoveel mogelijk mensen te delen. Onze economische, sociale, politieke en ecologische uitdagingen zijn nog niet opgelost. Er is nog werk aan de winkel, vooral op het gebied van onderzoek naar materialen van biologische oorsprong. Maar de mens is een genie. We zijn briljante dieren. We hebben het vermogen om oplossingen te creëren en te vinden.’
Wat is uw visie op een “design van de toekomst”, en hoe kan de jonge scene met u samenwerken om het tot leven te brengen in de 21e eeuw?
Philippe Starck: ‘Design moet vooral tijdloos zijn. Dat is essentieel, want wat niet tijdloos is, is modieus. Wat modieus is, zal – per definitie – verouderd zijn en dus verloren gaan. De eerste parameter is om lang te tekenen. En daarvoor moet Design heel rigoureus zijn om een klassieker te worden. Je moet tot op het bot gaan, altijd met een minimum aan intelligente en duurzame materialen zoals plastic van biologische oorsprong, multiplex dat het gebruik van zo min mogelijk hout mogelijk maakt of aluminium, een onverwoestbaar materiaal dat de extreme levensduur van het object garandeert. Het intelligente deel van de menselijke productie is – en zal steeds meer – gebaseerd op dematerialisatie om de kwaliteit, intelligentie en kracht van het object te verhogen en tegelijkertijd de materialiteit ervan te verminderen. Waarom? Omdat we weten dat hoe meer materiaal er is, hoe minder menselijkheid er is. We moeten minder, beter en langer creëren.’
Our Rising Talents durven alle formele hybridisaties aan, combineren historische referenties en media, heroverwegen schalen…Kortom: ze breken met alle codes. Is design in essentie “rebels”?
Philippe Starck: ‘Je moet niet rebels zijn zonder reden. Maar je bent wel verplicht om te rebelleren als je ziet dat iets verkeerd is, niet klopt, gevaarlijk is of mensen ongelukkig maakt. Rebels zijn is geen houding. Het is een echte en nuttige strijd. De ontwerper heeft, omdat hij een producent is van ideeën maar ook van materiële zaken, een grote verantwoordelijkheid. Elke kleur, elke vorm, elk materiaal betekent iets. Daarom kan hij het denken sturen van mensen die zijn producten zullen kopen en gebruiken. Als je een ‘macho’ object tekent, wordt de gebruiker omringd door een ‘macho’, verouderd, harteloos mannelijk, nutteloos of agressief universum. Stel dat je fijnere producten in wording laat zien, niet-geslachtelijke producten die een zekere vloeibaarheid laten zien, die leidt tot de totale komst van vrouwelijke intelligentie. In dat geval bereid je mensen echt voor op hoe de toekomst eruit zal zien.’
De Rising Talent Awards streven er elk jaar naar om het werk van een jonge vakman te erkennen. Wat is de plaats van vakmanschap in uw benadering als ontwerper?
Philippe Starck: ‘Er is een groeiende paradox: we willen kwaliteit en acceptabele prijzen voor in massa geproduceerde industriële goederen, maar we willen ook een uniek object voor onszelf. Het is menselijk, maar alleen massaproductie kan de kwaliteit verhogen en toch toegankelijk blijven. Handwerk is eerder een sentimentele of politieke keuze. Terwijl industrialisatie uniformiteit impliceert, kan maatwerk in sommige gevallen massaproductie verzoenen met het unieke karakter van het product. Ik ontdekte bijvoorbeeld stukken van buitengewone kwaliteit voor het Cidade Matarazzo Hotel in Sao Paulo, waaraan we bijna vijftien jaar hebben gewerkt met mijn vriend Alexandre Allard. We hadden oermaterialen geëist, onderzocht en bewerkt. We vonden ambachtslieden en kunstenaars die tot diep in het Amazonewoud reisden. Het mooiste materiaal dat ik heb gevonden is dat van veren, gebruikt door inheemse Zuid-Amerikanen voor hun hoofdtooien. Alle buitenmeubels zijn gemaakt van reusachtige wortels die door een plaatselijke kunstenaar zijn bewerkt en gepolijst. De kracht van het vakmanschap maakt het mogelijk om in alle projecten de essentie, de diepe geest, de ‘ziel’ van de dingen te vinden.’
Wat zou de nalatenschap van een ontwerper zijn voor toekomstige generaties?
Philippe Starck: ‘Wanneer je geboren wordt, teken je een contract met je gemeenschap. Dit contract is eenvoudig: naargelang je niveau van intelligentie, creativiteit en verbeelding, moet je uitvindingen doen om de evolutie van onze soort te helpen. Creativiteit en verbeelding zitten in ons DNA. Onze bestaansreden is onze bestaansrecht, simpelweg omdat we dagelijks verbeelden en creëren. We leven alleen om bij te dragen aan de prachtige films, verhalen en poëzie van onze evolutie. Vandaag de dag zijn levensduur, overdracht en erfgoed de meest avant-gardistische concepten.’